SİLİNMİŞ KAN LEKELERİNİN TESPİTİ: LUMİNOL

Olay yeri incelemelerinde kanın tespit edilmesi ve incelenmesi önemli bir yer tutmuş ve tutmaya devam etmekle beraber olay yerinde bulunan kanın varlığı suç delili olarak kabul edilmiştir.

Ölüm ya da yaralanma vakalarının incelenmesinde sıkça başvurulan kan lekeleri en önemli fiziksel delillerden biridir. Kan lekelerinin incelenmesi sonucu gerçekleşen olay hakkında önemli bilgiler elde edilebilmektedir. Olay yerinde bulunan kan ve kan lekelerinin tespiti ile olayda kullanılan ve kanamaya neden olan suç aleti(failin eli, saçı, sopa, çekiç, biblo, bıçak vb.), kan lekesinin yönünün saptanması ile failin hareket yönü, suç aletinden sıçrayan kan ve kan lekelerinin oluşturduğu görünümden mağdurun maruz kaldığı darbe sayısı, darbe yönü ve darbe türü, olayın meydana geldiği zaman diliminde fail, mağdur ve ortamda yer alan diğer objelerin birbirine göre konumları, failin eylemi gerçekleştirirken hangi elini kullandığı (sol, sağ), olay yerinin değiştirilip değiştirilmediği, olayın başlangıç ve bitiş noktaları ve gerçekleşen eylemlerin kronolojik olarak sıralanması gibi birçok veri elde edilmektedir. Bunun yanı sıra cesedin olay yerinde saptanamadığı vakalarda olay yerindeki göllenmiş kanın hacminin tahmin edilmesi ile mağdurun hayatta olup olmadığının tespiti, ateşli silah ile yaralanma veya ölüm vakalarında tahmini atış mesafesi belirlenebilmektedir. Bu verilerin elde edilmesiyle adli soruşturmaya önemli katkılar sağlanmakta ve şüpheli yelpazesi daraltılmaktadır.

Olay yerinde bulunan kan lekeleri gözle görülebilir olduğu gibi gözle görülemeyen silinmiş kan lekeleri olarakta bulunabilmektedir. Gözle görülen kan lekelerinin tespiti peroksidaz özelliğine sahip hemoglobine dayanırken gözle görülemeyen silinmiş kan lekelerinin tespiti ise Fe(II) iyonlarının katalizörlüğünde kemiluminesans temeline dayalı görünür renk değişikliği özelliğine dayanmaktadır. Gözle görülemeyen kan lekeleri Bluestar, Hemascein ve Luminol ile analiz edilebilmektedir.

Luminolün türevi olan Bluestar diğer kimyasallara oranla daha hassas ve daha şiddetli ışık yayan bir reaktiftir. Kan ile etkileşime girdiğinde kemiluminesans tabanlı mavi renkli ışık yayan bu reaktif arka planda bulunan renklerden etkilenmemekle beraber ortamın tamamen karanlık olmasına da ihtiyaç duymamaktadır. Buna karşın DNA Analizlerini olumsuz yönde etkilemektedir.

Floresan tabanlı bir reaktif olan Hemascein ise kan ile etkileşime girdiğinde mavi ışık kaynağı yardımı ile yeşil renkte ışık yaymaktadır. Uzun raf ömrüne sahip olan bu reaktif yanmış kan lekeleri üzerinde etkin olarak kullanılabilmekle beraber yine bu reaktifte DNA Analizlerini olumsuz etkilemektedir.

Hemascein uygulaması ile farklı kumaşlarda bulunan kanlı ayakkabı izlerinin görünür hale getirilmesi

Kemiluminesans temeline dayalı kimyasal bir molekül olan luminol(C8H7N3O2), adli tıp alanında 18. yüzyılda gözle görülemeyen silinmiş kan lekelerinin tespit edilmesinde kullanılmaya başlanmıştır. Luminol reaktifi hidrojen peroksit(H2O2) ile kan lekesi bulunduğu tahmin edilen bölgeye(giysi, kumaş, zemin vb.) karanlık ortamda atomizer ile sıkılır veya damlatılır. Ortamda kan olması halinde kanda bulunan hemoglobinin Fe(II) iyonlarının katalizörlüğünde luminol hidrojen peroksit(oksitleyici) ile yükseltgenerek ışık(foton) yayar. Yayılan ışık kuvvetli bir UV(Ultraviyole) ışık kaynağı yardımıyla parlak mavi bir görünüm halinde gözle görülür. Meydana gelen bu renk 30 saniye civarı görünmekte, fotoğraflanabilmekte ve video ile kayıt altına alınabilmektedir. Hematin oluşmuş lekelerle reaksiyon veren bu reaktif, hematinin oluşmamasından kaynaklı olarak taze lekelerden herhangi bir sonuç elde edilemez.

Luminol reaktifinin insan vücudu üzerinde herhangi bir toksik etki oluşturmadığı bunun yanı sıra somatik hücre barındıran izlerin analizini etkilediği bunun nedeninin ise luminol çözeltisi içinde yer alan yükseltgen ve alkali kimyasallar olduğu belirtilmiştir.

DNA’nın bozulmuş olması ve kan test kitlerinin ortamda kan olmadığı halde ortamda var olan bazı maddeler ile etkileşime girerek ışık yayması kan tespit çalışmalarını olumsuz etkilemektedir. Örnek verecek olursak kan lekesindeki peroksidaz enzim aktivitesinin gösterilmesi esasına dayanan luminol, kan olmadığı halde süt dökülmüş bir ortamda sütte doğal olarak bulunan ve biyokimyasal tepkimeleri katalizleyen peroksidaz enzimi ile tepkimeye girerek etrafa ışık yayabilmektedir. Buda ortamda kan olduğu izlenimi vermektedir. Yine 2018 yılında işlenen basın yayın yoluyla da uzun süre gündemde yer alan Suudi Arabistanlı gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayetini de herkes hatırlayacaktır. Kaşıkçı’nın Suudi Arabistan Konsolosluğu’na girdikten sonra Türkiye’ye gelen Suudi İnfaz timi tarafından boğularak öldürüldükten sonra parçalara ayrıldığı Türk istihbarat yetkilileri tarafından, dinlenen ses kayıtları ile ortaya koyulmuştur. Konsolosluğun Suudi toprağı sayılması nedeniyle cinayet işlendikten sonra inceleme için uzun süre Türk yetkililere izin verilmediği bu sırada cinayetin işlendiği olay yerinde ki delillerin teknik yöntemler ile bozulması ve yok edilmesi, olayın üzerinin kapatılması için özel bir ekibin Türkiye’ye geldiği bildiriliyor. Olay yerinin incelenmesinde Luminol incelemesi yapıldığı ancak herhangi bir ize rastlanmadığı bunun nedeninin ise gelen ekip tarafından delillerin bozulduğu/yok edildiği olarak bildiriliyor.

KAYNAKLAR

1. Acikders.ankara.edu.tr(2021).https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/183339/mod_resource/content/1/Laboratuvarda%20Lekelerin%20Incelenmesi.pdf-6.pdf

2. Aşıcıoğlu, F. (2021). Kan Lekesi Model Analizi. https://jag.journalagent.com/adlitip/pdfs/ADLITIP_18_2_12_22.pdf

3. Cemal Kaşıkçı cinayetinin ses kayıtlarını dinleyenler ne diyor? –BBC Haber Türkçe. (2021). https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49878363.

4. Farrugia, K., Bandey, H., Dawson, L., & Daéid, N. (2021). A Comparison of Enhancement Techniques for Footwear Impressions on Dark and Patterned Fabrics.

5. Kaşıkçı cinayetine ilişkin 2. iddianamede bilgiler. (2021). https://www.aa.com.tr/tr/cemal-kasikci/kasikci-cinayetine-iliskin-2-iddianamede-carpici-detaylar/1990539.

6. Lupica, R. (2021). Comparing two alternate light sources with bluestar forensic: Locating blood in a manipulated crime scene.

7. Yılmaz, M. (2021). Silinmiş Kan Lekelerinin Görüntülenmesinde Yeni Luminol Karışımlarının Hazırlanması Ve DNA Üzerindeki Etkilerinin Azaltılmasına Yönelik Analitik Yaklaşımlar. https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/11452/5712/1/343176.