Psödobulbar Etki (PBA) Nedir?

Psödobulbar etkisi (PBA), klinik olarak hastanın duygusal durumuyla uyumsuz veya orantısız olan sık, istemsiz ve kontrol edilemeyen gülme veya ağlama patlamaları ile karakterize nörolojik bir duygusal ifade bozukluğudur. Psödobulbar etkisi tipik olarak beynin duyguyu kontrol etme şeklini etkileyebilecek belirli nörolojik durumları veya yaralanmaları olan kişilerde görülür. Psödobulbar etkisinin (PBA) birincil işareti, abartılı veya duygusal durumunuza bağlı olmayan sık, istemsiz ve kontrol edilemeyen ağlama veya gülme patlamalarıdır. Kahkahalar genellikle gözyaşlarına dönüşür. PBA'nın neden olduğu duygusal tepkinin derecesi genellikle çarpıcıdır, ağlamak veya gülmek birkaç dakikaya kadar sürer. Örneğin, hafif eğlenceli bir yoruma yanıt olarak kontrolsüzce gülebilirsiniz. Ya da başkalarının komik ya da üzgün görmediği durumlarda gülebilir veya ağlayabilirsiniz. Bu duygusal yanıtlar genellikle daha önce nasıl yanıt verdiğinizden bir değişikliği temsil eder.

PBA, inme, amyotrofik lateral skleroz (ALS), multipl skleroz (MS), travmatik beyin hasarı (TBI), Alzheimer hastalığı (AD) ve Parkinson hastalığı (PD) dahil olmak üzere birden fazla nörolojik hastalık veya yaralanmaya sekonder (ikincil) olarak ortaya çıkar. PBA, durumu yaşayanların yaşamları ve aile üyeleri üzerinde önemli bir etkiye sahip olabiliyor. Utanç ve endişeye neden olarak geri çekilmeye ve sosyal izolasyona yol açabilir. Zaten altta ciddi bir nörolojik durumu olan hastalar için ek olarak bir yük oluşturur.

PBA, öncelikle frontal loblarda bulunan beyin lezyonları ve duygusal ifadenin motor kontrolünde yer aldığı düşünülen sistemleri içeren beyin sapı, temel pontis ve beyincik yolları ile ilişkilidir. PBA semptomlarının oluşumu, alttaki durumdan bağımsız olarak, büyük ölçüde beyin lezyonlarının anatomik konumu ile belirlenir.

Psödobulbar etkisinin önerilen patofizyolojisi. (A) Motor, frontal ve temporal kortikal kortizlardan beyin sapına giriş, beyincikten gelen girişle modüle edilir. Somatosensör korteksten (duyusal sistemden gelen tüm bilgileri alıp yorumlayan bölge) gelen inhibitör giriş motor girişi modüle eder. (B) Azaltılmış inhibitör giriş (korteksteki kırık kırmızı oklar) disinhibisyona (dürtüsellik) neden olarak psödobulbar etkisine neden olur.

Kaynak: Therapeutics and Clinical Risk Management

Ne Sıklıkta Görülüyor?

Hastalığın yaygınlığı konusundaki araştırmalar oldukça kısıtlıdır ve sonuçlar çelişkili olabilmektedir. Bir araştırmaya göre psödobulbar etki sadece 1.5-2 milyon kişide (yani %1 sıklıkta) görülen nadir bir hastalıkken, 2013 yılında yayımlanan bir makaleye göre ALS, MS, Alzheimer, inme, Parkinson ve travmatik beyin hasarı görülen kişilerde %9.4-37.5 sıklıkta görülüyor olabilir (bu da toplamda 1.8- 7.1 milyon hastaya tekabül etmektedir). Dolayısıyla bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

Nasıl Tedavi Ediliyor?

Ne yazık ki hastalığın kesin tedavisi henüz bulunmuyor. Ancak semptomları kontrol altına alacak ve en azından hastanın gündelik yaşantısını kolaylaştıracak bazı önlemler alınabiliyor.

Bu önlemler, aileyi ve kişiyi doğru bilgilendirmek ile başlıyor. Psödobulbar etki; ağlama atakları, depresyon ve anksiyete ile karıştırılabilir. Bu ayrım iyi yapılmalıdır.

Tedaviler arasında, antidepresanları veya dekstromethorphan ve kinidin kombinasyonunu içerebilir. Dekstromethorphan hidrobromid ve kinidin sülfat, FDA tarafından özellikle psödobulbar etkisini tedavi etmek için tasarlanmış tek ilaçlardır. Tedavinin amacı, duygusal patlamaların yoğunluğunu ve sıklığını azaltarak bu hastaların yaşam kalitesini artırmaktır.

Antidepresanlar

Psödobulbar etkisini tedavi etmek için antidepresanlar genellikle depresyon tedavisinde kullanılan antidepresanlara göre daha düşük dozlarda reçete edilir. Antidepresanlar şunları içerir:

• Amitriptyline, imipramin, desipramin, nortriptyline gibi trisiklik antidepresanlar (TNA'lar)

• Fluoksetin, fluvoksamin, sitalopram, paroksetin ve sertralin gibi seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSCB'ler)

KAYNAKÇA

Pseudobulbar affect - Symptoms and causes. (2021). Retrieved 4 June 2021, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pseudobulbar-affect/symptoms-causes/syc-20353737

Simmons, Z., & Ahmed, A. (2013). Pseudobulbar affect: prevalence and management. Therapeutics And Clinical Risk Management, 483. doi: 10.2147/tcrm.s53906

Brooks, B., Crumpacker, D., Fellus, J., Kantor, D., & Kaye, R. (2013). PRISM: A Novel Research Tool to Assess the Prevalence of Pseudobulbar Affect Symptoms across Neurological Conditions. Plos ONE, 8(8), e72232. doi: 10.1371/journal.pone.0072232

Pseudobulbar Affect (PBA): Symptoms, Causes, Treatments. (2021). Retrieved 4 June 2021, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17928-pseudobulbar-affect-pba