KANDAKİ LİPİT DÜZEYLERİ

Lipit düzeylerine total lipit parametresi şeklinde bakacak olursak total lipit tayini ile serumda mevcut tüm lipitler (Trigliserid, fosfolipid, kolesterol, yağ asidi) tayin edilir. Trigliserit tayini yapılan laboratuvarlarda total lipit tayini yapılmasına gerek yoktur. Çünkü trigliserit seviyelerindeki değişiklikler ile total lipit seviyelerindeki değişiklikler aynıdır. Bundan dolayı trigliserit tayini daha sağlıklı sonuçlar verir. Trigliserit tayini yapılmayan yerlerde mutlaka total lipit tayini yapılması gerekir ki maliyet açısından bakılacak olursa total lipit tayini trigliserit tayinine göre çok daha ucuz maliyetlidir.

İlk olarak lipit türevlerinden biri olan Trigliserit’ten bahsedelim. Trigliserit, kanda bulunan lipit (yağ) türüdür. Kalpteki oluşacak risklerin tayininde tansiyon ve kolesterol ile araştırılan bir parametredir. Besinlerle vücuda alınan ve vücudun gerek duyduğu yağlar, trigliserit olarak depo edilmektedir. Depo edilen trigliseritler yağ dokusundadır. Öğün aralarında, enerji harcanabilecek aktivitelerde, hormon üretimi ve uzun zamanlı açlıklarda bu depo edilen yağlar kullanılır. Karbonhidrat ve yağ düzeylerinin yüksek olduğu yiyeceklerin tüketilmesiyle kandaki trigliserit seviyesi yükselir. Bu duruma hipertrigliseridemi denir. Kan lipit düzeylerini araştırırken kan testlerinde aynı zamanda total kolesterol, LDL, HDL, VLDL seviyelerine de bakılır. Doğru sonuçlar elde etmek için kan örneği verilmeden önce 12 saat aç olunması gerekir. Sağlıklı yetişkinlerde trigliserit düzeyi 150 mg/dl’nin altındadır. 150-199 mg/dl arasında ise sınırda yüksek kabul edilirken, 200-499 mg/dl aralığı yüksek, 500 mg/dl üstü ise çok yüksek kabul edilir. Uzun süre trigliserit düzeyi yüksek olanlarda damar sertliği meydana gelir. Oluşan damar sertliği ise kronik kalp rahatsızlığı, felç ve kalp krizine neden olmaktadır. Aynı zamanda pankreas enfeksiyonlarında da trigliserit düzeyleri yükselmektedir. Trigliserit düzeyleri hastalarda sınırda yüksek ise bunun kısa dönemli dengesiz beslenme kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz ve bu durumu diyetle normale indirebiliriz. Fakat bu diyete rağmen hala trigliserit seviyesi yüksek ise kalp rahatsızlıklarını önlemek için ilaç tedavisine başlanılabilmektedir. Trigliserit yüksekliğinde çok fazla belirti olmaz fakat 500 mg/dl’den yüksek durumlarda baş ağrısı, diz ve dirsek eklemlerinde nodül oluşması ve yorgunluk gibi belirtiler oluşmaktadır.

Bir diğer lipit türevi olan Kolesterol ise hayvan hücre zarlarında, insan kan plazmasında ve endokrin ile sindirim sisteminde görevli maddedir.

Hayvansal kaynaklı besinlerde ve bu besinlerin tüketilmesiyle vücuda girmektedir. Kolesterol, vücutta birçok görevi olan bir yapıdır ve yüksekliği kalp ve damar hastalığına ve safra kesesinde oluşan rahatsızlıklara neden olur. Kötü kolesterolün kanda birikmesiyle damar tıkanıklığı meydana gelir ve yine normalden yüksek olan kolesterol safradaki maddelerle birleşip safrada taş oluşumuna neden olur. Kolesterol aynı zamanda hücre zarının akışkanlığını sağlar, D vitamini ve streoid yapılı hormon sentezlerinde de kullanılır. Kolesterol lipit yapıda olduğu için kan dolaşımında trigliserit ile lipoprotein partikülleri içinde taşınan bir maddedir.

Lipoprotein partiküllerini HDL, IDL, LDL, VLDL ve Şilomikronlar oluşturur. Kolesterol, iyi kolesterol (HDL) ve kötü kolesterol (LDL) olarak en yaygın formlarını oluşturur. İyi kolesterol (HDL), yağ maddelerini doku ve damarlardan karaciğere taşıyarak kolesterolün damar çeperinde birikmesini engeller. Kötü kolesterol (LDL) ise vücutta ihtiyaç duyulan kolesterolü o bölgeye taşır ama kandaki LDL kolesterol seviyesi yükseldiğinde kolesterol damarda birikip kalp ve damar hastalıklarına neden olur. Çok düşük yoğunluklu lipoprotein olan VLDL ise karaciğerdeki lipitleri yağ dokusuna ve kaslara taşır ve VLDL yüksekliği de damar çeperinde plak oluşumuna neden olmaktadır.

Son olarak ise Şilomikronlar, en büyük hacimli lipoproteinlerdir. Kolesterol ve lipitlerin bağırsaktan emildikten sonra karaciğere taşınmasını sağlayan yapılardır.

KAYNAKLAR:

1. Trigliserid nedir? Neden yükselir? Vücut yağ oranı nasıl düşürülür? (2021). Retrieved 10 April 2021, from https://www.medikalakademi.com.tr/trigliserid-nedir-yuksekligi-neden-olur-nasil-dusurulur/

2. Mehmetoğlu, I., Mehmetoğlu, I., Çağlayan, O., & Koçyiğit, A. (2004). Öğrenciler, teknisyenler ve uzmanlar için klinik biyokimya laboratuvarı el kitabı. Konya: Dizgi ofset.

Görüşmek Dileğiyle…